ಶಿಕ್ಷಣ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕು, ಆದರೆ ಪ್ರಭುತ್ವಕ್ಕದು ಮೂಲಭೂತವಲ್ಲ-ನಿರಂಜನಾರಾಧ್ಯ.ವಿ.ಪಿ.

ಭಾರತದ ಸಂವಿಧಾನದಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕಾಗಿ ಸೇರಿ 14 ವರ್ಷಗಳು ಮುಗಿದಿವೆ. ಈ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸುವ ಶಿಕ್ಷಣ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆ ಜಾರಿಯಾಗಿ ಇದೇ ಮಾರ್ಚ್ 31, 2016 ಕ್ಕೆ 6 ವರ್ಷಗಳು ತುಂಬಿ 7 ನೇ ವರ್ಷಕ್ಕೆಕಾಲಿಡುತ್ತಿದ್ದೇವೆ . ನಮ್ಮ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಾಯಿದೆ ಜಾರಿಯಾಗಿ 3 ವರ್ಷಗಳು ಕಳೆದಿವೆ. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ , ಶಿಕ್ಷಣ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆ ಅನುಷ್ಠಾನ ಕುರಿತಂತೆ ವಸ್ತುನಿಷ್ಠವಾಗಿ ವಿಶ್ಲೇಷಿಸುವ ಒಂದು ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನುಇಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ.  ಅವಕಾಶ , ದಾಖಲಾತಿ ಮತ್ತು ಗುಣಾತ್ಮಕತೆ ಈ ಮೂರು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಿದ್ದೇನೆ.

ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ಎಲ್ಲ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಎಂಟು ವರ್ಷದ ಗುಣಾತ್ಮಕ ಎಲಿಮೆಂಟರಿ ಶಿಕ್ಷಣವನ್ನು ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕನ್ನಾಗಿ ಖಾತರಿಗೊಳಿಸುವ ಶಿಕ್ಷಣ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟು 39 ಸೆಕ್ಷನ್‍ಗಳಿದ್ದು ಒಂದು ಅನುಸೂಚಿಯಿದೆ. ಈ 39 ಸೆಕ್ಷನ್‍ಗಳಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯ ಮಕ್ಕಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ವಿಶೇಷ ಅಗತ್ಯವುಳ್ಳ ಹಾಗು ಶಾಲೆಯಿಂದ ಹೊರಗುಳಿದ ಮಕ್ಕಳಿಗಿರುವ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸಲು ಕೇಂದ್ರ, ರಾಜ್ಯ ಹಾಗು ಸ್ಥಳೀಯ ಪ್ರಾಧಿಕಾರ ನಿರ್ವಹಿಸ ಬೇಕಾದ ಜವಾವ್ದಾರಿ ಇತ್ಯಾದಿಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಸವಿವರವಾಗಿ ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಶಿಕ್ಷಣ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆಯ ಒಂದು ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ,ಇದೊಂದು ಕಾನೂನಾಗಿದ್ದರೂ ಕಾಯಿದೆಯ ಪರಿಭಾಷೆ ಮಾತ್ರ ಅತ್ಯಂತ ಸರಳವಾಗಿದ್ದು ಎಲ್ಲರೂ ಸುಲಭವಾಗಿ ಅದರಲ್ಲೂ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಜಾರಿಗೊಳಿಸುವ ಜವಾಬ್ದಾರಿ ಹೊತ್ತಿರುವ ವಿವಿಧ ಹಂತದ ಸರ್ಕಾರಿ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ಸರಳವಾಗಿ ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾನೂನನ್ನು ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ.

ಕಾನೂನು ಸರಳವಾಗಿದ್ದರೂ, ಅದನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಗೇಕೋ ಅದು ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಅರ್ಥವಾದಂತಿಲ್ಲ. ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷಗಳಂತೆ, 2015-16 ನೇ ಸಾಲಿನ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ವರ್ಷದಲ್ಲೂ ಶಿಕ್ಷಣ ಹಕ್ಕು ಕಾಯಿದೆಯನ್ನು ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ಮತ್ತು ಪರಿಣಾಮಕಾರಿಯಾಗಿ ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸಲು ಸರ್ಕಾರ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ ಇಲಾಖೆ ಸೋತಿದೆ. ಮಾಮೂಲಿನಂತೆ ,ಇಡೀ ಇಲಾಖೆ ಖಾಸಗಿ ಅನುದಾನರಹಿತ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಅವಕಾಶ ವಂಚಿತ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕವಾಗಿ ದುರ್ಬಲ ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಪೂರ್ವ-ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಅಥವಾ ಒಂದನೇ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಕಾಯಿದೆಯ ಸೆಕ್ಷನ್ 12(1) (ಸಿ) ಅನ್ವಯ ಶೇಕಡ 25ರಷ್ಟು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರವೇಶ ಕಲ್ಪಿಸಿ ಕೊಡುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಳೆದು ಹೋಗಿದೆ. ಫಲಿತಾಂಶ, ಕಾಯಿದೆಯ ಉಳಿದ 38 ಸೆಕ್ಷನ್‍ಗಳನ್ನು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಕಡೆಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

ನಮಗೆಲ್ಲಾ ತಿಳಿದಿರುವಂತೆ, ಕಾಯಿದೆಯ ಜೀವಾಳವೆಂದರೆ ಸೆಕ್ಷನ್ 3(1) .ಇದರ ಅನ್ವಯ,ಆರರಿಂದ ಹದಿನಾಲ್ಕು ವರ್ಷದೊಳಗಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಮಗುವು ತನ್ನ ಹತ್ತಿರದ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಉಚಿತ ಮತ್ತುಕಡ್ಡಾಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆಯಲು ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಇದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮಗು ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆಯಲು ಮತ್ತು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು ಅಡ್ಡಿಯುಂಟು ಮಾಡಬಹುದಾದ ಯಾವುದೇ ಬಗೆಯ ಶುಲ್ಕ ಅಥವಾ ಖರ್ಚುಗಳನ್ನು ಮಗು ಸಂದಾಯಮಾಡಬೇಕಿಲ್ಲ. ಈ ಹಕ್ಕನ್ನು ಸಾಕಾರಗೊಳಿಸಲು , ಸರ್ಕಾರ ಮಗುವಿನ ನೆರೆಹೊರೆಯಲ್ಲಿ ಶಾಲೆಯನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಬೇಕಿದೆ. ಆದರೆ , ಶಾಲೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸಬೇಕಾದ ಸರ್ಕಾರ , ಇರುವ ಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚುತ್ತಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, 2014-15ನೇ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ 21,816ಕಿರಿಯ ಮತ್ತು 22,479 ಹಿರಿಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳಿದ್ದವು. 2015-16 ನೇ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಇವುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ 21,654 ಮತ್ತು 22,447 ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ. ಅಂದರೆ, 2015-16 ರಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರ194 ಸರ್ಕಾರಿ ಕನ್ನಡಶಾಲೆಗಳನ್ನು ಮುಚ್ಚಿದೆ. ಇದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಖಾಸಗಿ ಅನುದಾನರಹಿತ ಶಾಲೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆ 12,734ರಿಂದ 12,891ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ. ಇದು ಸರ್ಕಾರ ಮಕ್ಕಳ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕನ್ನು ಗೌರವಿಸುತ್ತಿರುವ ರೀತಿ!

ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ಆರ್‍ಟಿಇ ಕಾಯಿದೆ ನೆರೆಹೊರೆಯ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕು ಎಂದು ಸಾರಿ ಸಾರಿ ಹೇಳಿದರೂ ಮಕ್ಕಳ ಪಾಲಿಗೆ ಅದು ಇನ್ನು ಗಗನ ಕುಸುಮವಾಗಿಯೇ ಉಳಿದಿದೆ. ಶಾಲೆ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವುದಕ್ಕಿಂತ 6-7 ತಿಂಗಳು ಮುಂಚೆಯೇ ತಮ್ಮ ವ್ಯಾಪಾರ ವಹಿವಾಟನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸುವ ಖಾಸಗಿ ಅನುದಾನರಹಿತ ಶಾಲೆಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಲಂಗು-ಲಗಾಮಿಲ್ಲದೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ವ್ಯಾಪಾರವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸಿವೆ. ಶಿಕ್ಷಣದ ಖಾಸಗೀಕರಣ ಅವ್ಯಾಹತವಾಗಿ ಸಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ನೆರೆಹೊರೆಯ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಶಿಕ್ಷಣದ ಹಕ್ಕು ಇದ್ದಾಗ್ಯೂ, ಇಂದಿಗೂ ಬೆಂಗಳೂರು ಮತ್ತು ಇತರೆ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳು ತಮ್ಮ ನೆರೆಹೊರೆಯಿಂದ ಕನಿಷ್ಠ 10 ರಿಂದ 25 ಕಿಮೀ ವರೆಗೆ ಖಾಸಗಿ ಶಾಲಾ ವಾಹನಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಣಿಸುವುದು ಸರ್ವೇ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಹೀಗಾಗಿ, ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಶಿಕ್ಷಣದ ಮೂಲಭೂತಹಕ್ಕು ನೆರೆಹೊರೆಯ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿದೆಯೆಂದು ಕಾನೂನು ಹೇಳಿದರೂ ಅದನ್ನು ಕಟ್ಟುನಿಟ್ಟಾಗಿ ಜಾರಿಗೊಳಿಸಬೇಕಾದ ಸರ್ಕಾರ ಮಾತ್ರ ಕೈಚೆಲ್ಲಿ ಕುಳಿತಿದೆ.

ಮೂರನೆಯದಾಗಿ , ಮಕ್ಕಳ ದಾಖಲಾತಿಯನ್ನು ನೋಡುವುದಾದರೆ, 2014-15ನೇ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ,ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ 1 ರಿಂದ 8 ಮತ್ತು 1 ರಿಂದ 10ನೇ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳ ದಾಖಲಾತಿ ಸಂಖ್ಯೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ 42,21,397 ಮತ್ತು 48,64,509. ಇದು 2015-16 ನೇ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿಕ್ರಮವಾಗಿ 41,09,986 ಮತ್ತು 47,45,846 ಇಳಿದಿದೆ.

ದಾಖಲಾತಿ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಆತಂಕವೆಂದರೆ, ವರ್ಷದಿಂದ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿ, ಪರಿಶಿಷ್ಟ ವರ್ಗ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಮುದಾಯದ ಮಕ್ಕಳ ದಾಖಲಾತಿ ಕುಸಿಯುತ್ತಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ, 2014-15ನೇ ಶೈಕ್ಷಣಿಕ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ,ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿದ್ದ 1 ರಿಂದ 8 ಮತ್ತು 1 ರಿಂದ 10ನೇ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿನ ಪರಿಶಿಷ್ಟ ಜಾತಿ ಮಕ್ಕಳ ದಾಖಲಾತಿ ಸಂಖ್ಯೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ 10,59,011 ಮತ್ತು 11,94,611. ಇದು 2015-16 ನೇ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ 10,41,124 ಮತ್ತು 11,76,800ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ. ಮುಂದುವರಿದು, ಪರಿಶಿಷ್ಟ ವರ್ಗ ಮತ್ತು ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಮುದಾಯದ ಮಕ್ಕಳ ದಾಖಲಾತಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ 4,59,727 ಮತ್ತು 5,20,330 ಹಾಗು 4,56,737 ಮತ್ತು 5,17,672 ; 5,54,302 ಮತ್ತು 6,29,260 ಹಾಗು 5,44,758 ಮತ್ತು 6,21,306 ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ. ಆಶ್ಚರ್ಯವೆಂದರೆ, ಇದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿ ಅನುದಾನರಹಿತ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ 1 ರಿಂದ 8 ಮತ್ತು 1 ರಿಂದ 10ನೇ ತರಗತಿಯಲ್ಲಿನ ಮಕ್ಕಳ ದಾಖಲಾತಿ ಸಂಖ್ಯೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ 30,06,997 ಮತ್ತು 35,09,365 ರಿಂದ 31,29,222 ಹಾಗು 36,51,488ಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ.

ನಾಲ್ಕನೆಯದಾಗಿ, ಶಿಕ್ಷಕರ ಲಭ್ಯತೆಗೆ ಬಂದರೆ, 2014-15ನೇ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಕಿರಿಯ ಹಾಗು ಹಿರಿಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮುಂಜೂರಾದ ಮತ್ತು ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಶಿಕ್ಷಕರ ಸಂಖ್ಯೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ 53,254 ಮತ್ತು 44,840 ಹಾಗು 1,51,176 ಮತ್ತು 1,26,702 . ಇದು 2015-16 ನೇ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ 53,289 ಮತ್ತು 44,109 ಹಾಗು 1,50,369 ಮತ್ತು 1,21,974. ಅಂದರೆ, 2015-16 ನೇ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ, ಕಿರಿಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂಜೂರಾದ ಹುದ್ದೆಗಳ ಪೈಕಿ ಸುಮಾರು 9180 ಹುದ್ದೆಗಳು ಖಾಲಿಯಿದ್ದರೆ ಹಿರಿಯ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ಶಾಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಖಾಲಿ ಇರುವ ಶಿಕ್ಷಕರ ಹುದ್ದೆ 28,395. 2015-16ನೇ ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಖಾಲಿಯಿರುವ ಒಟ್ಟು ಎಲಿಮೆಂಟರಿ ಶಿಕ್ಷಕರ ಸಂಖ್ಯೆ 37,575. ಇದನ್ನು ಗಮನಿಸಿದರೆ, ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಲೆಗಳು ಗುಣಾತ್ಮಕ ಶಿಕ್ಷಣ ನೀಡಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗದಿರುವುದಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಲೆಗಳು ಶೋಚನೀಯ ಸ್ಥಿತಿ ತಲುಪಲು ನಿಜವಾದ ಕಾರಣವೇನೆಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ.

ಒಟ್ಟಾರೆ, ಸಂವಿಧಾನದ ನಾಲ್ಕನೇ ಭಾಗದ ನಿರ್ದೇಶಕ ತತ್ವಗಳಲ್ಲಿದ್ದ ಶಿಕ್ಷಣ ಸಂವಿಧಾನದ ಮೂರನೇ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮಕ್ಕಳ ಮೂಲಭೂತ ಹಕ್ಕಾಗಿ ಸೇರಿದರೂ ಪ್ರಭುತ್ವಗಳಿಗೆ ಅದು ಇನ್ನೂ ಮೂಲಭೂತವೆನಿಸದಿರುವುದು ದುರದೃಷ್ಟಕರ. ಆರ್‍ಟಿಇ ಕಾಯಿದೆ ಆರು ವರ್ಷಗಳನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಿರುವ ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿಕಾಯಿದೆಯ ಅನುಷ್ಠಾನದ ಬಗ್ಗೆ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸಲು ವಿಧಾನ ಸಭೆಯ ಒಂದು ವಿಶೇಷ ಅಧಿವೇಶನ ಕರೆಯುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಹಾಲಿ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವ ಅಧಿವೇಶನದಲ್ಲಿ ಚರ್ಚಿಸಿ ತೀರ್ಮಾನಿಸುವುದು ಸೂಕ್ತ.